dit is een uitgebreide versie, er is ook een beknopte post over dit thema
Inleiding: Waarom regels rond koppelverkoop van verzekeringen?
Koppelverkoop – het samen aanbieden van een verzekering met een ander product of dienst – komt vaak voor. Denk aan een hypotheeklening waarbij de bank ook een brandverzekering aanbiedt, of een reisorganisatie die je reis annuleert als je geen annuleringsverzekering neemt.
Zulke combinaties kunnen voordelen opleveren (één pakket, één aanspreekpunt, korting), maar brengen ook risico’s met zich mee. Consumenten kunnen zich verplicht voelen iets af te nemen dat ze niet écht willen of nodig hebben, of ze raken het overzicht kwijt over wat ze precies kopen. Daarom zijn er in België en Europa strenge regels om consumenten te beschermen en eerlijke concurrentie te garanderen.
In mei 2025 heeft de Belgische financiële toezichthouder FSMA samen met de FOD Economie een nieuwe praktijkgids (FSMA_2025_09) gepubliceerd.
Deze gids legt in begrijpbare taal uit welke regels van toepassing zijn op koppelverkoop wanneer een verzekering onderdeel is van het pakket. Het doel is duidelijkheid te scheppen over de complexe wetgeving en ervoor te zorgen dat zowel consumenten als aanbieders weten waar ze aan toe zijn. We bespreken hier de belangrijkste inzichten: wat koppelverkoop, tying en bundling inhouden, welke informatie een verkoper móét geven voor het contract (precontractuele informatieverplichtingen), speciale gevallen zoals aangehechte en toegevoegde contracten, en het bredere juridische kader (Belgisch Wetboek Economisch Recht Boek VI & VII, de Europese IDD-richtlijn, de verzekeringswet). We kijken ook vooruit naar veranderingen die in 2025 en 2026 (en verder) in werking treden, en wat die betekenen voor consumenten, banken, verzekeraars en tussenpersonen.
TL;DR (In het kort): Koppelverkoop met verzekeringen is niet verboden, maar er gelden strikte spelregels. Verplichte combinatieverkoop (tying) mag in principe niet, behalve in uitzonderlijke gevallen (bv. specifieke verplichte verzekeringen bij een hypotheek).
Vrije bundeling (bundling) mag wél, maar dan moet de aanbieder duidelijk en eerlijk communiceren over elk onderdeel en de consument de keuzevrijheid laten. Vanaf 2025 worden deze regels aangescherpt en beter toegelicht, zodat consumenten beschermd zijn tegen oneerlijke verkooptrucs.
Wat is koppelverkoop? – Begrippen: tying vs. bundling
Koppelverkoop betekent eenvoudigweg dat twee of meer producten samen worden aangeboden als één pakket. In onze context is minstens één van die producten een verzekering. Het andere kan van alles zijn: een financiële dienst (zoals een krediet, bankrekening of belegging) of iets niet-financieels (een auto, reis, toestel, lidmaatschap, enz.). Het is belangrijk te begrijpen dat koppelverkoop op zich een overkoepelend begrip is – het zegt nog niets over of de klant moet ingaan op het hele pakket of niet. Daarom maken we onderscheid tussen tying en bundling:
- Tying (verplichte combinatie): Alle onderdelen van het pakket moeten verplicht samen worden gekocht. De klant kan ze niet afzonderlijk nemen. Met andere woorden: “Bij het afsluiten van product A ben je verplicht ook product B te nemen.” Dit is een vorm van koppelverkoop waarbij de keuzevrijheid van de consument beperkt wordt, want hij kan niet enkel het ene of het andere nemen.
Voorbeeld: Een bank eist dat je ook een schuldsaldoverzekering afsluit als voorwaarde om een hypothecair krediet te krijgen. Of een autodealer verkoopt een wagen alleen op voorwaarde dat je ook meteen een autoverzekering via hem neemt. In zulke gevallen is er sprake van tying – je komt niet onder de extra verzekering uit, zelfs als je liever elders zou shoppen. - Bundling (pakket met keuzevrijheid): De onderdelen worden als pakket aangeboden, maar de consument kan ze ook afzonderlijk verkrijgen. Je krijgt bijvoorbeeld een voordeel of gemak als je beide samen neemt, maar het is niet verplicht – je zou elk element ook apart kunnen aanschaffen, eventueel bij een andere aanbieder.
Voorbeeld: Een verzekeraar biedt een woonpakket aan: brandverzekering + familiale verzekering met een kleine pakketkorting. De klant mag echter ook kiezen om enkel de brandverzekering af te sluiten (zij het dan zonder korting), of de familiale elders te nemen. Dat is bundling: een gebundeld aanbod met vrije keuze. Een ander voorbeeld: Een bank geeft je 0,2% korting op de rente van je autolening als je tegelijk hun autoverzekering neemt. Je bent vrij om die verzekering te weigeren en de lening toch te krijgen (maar dan zonder de rentekorting). Dit is ook bundling – je wordt gestimuleerd maar niet verplicht.
Schema – verschillende termen: In de Belgische regelgeving worden verschillende termen gebruikt voor deze concepten. De praktijkgids legt uit dat de term koppelverkoop in de verzekeringswet iets ruimer is dan in sommige andere wetten. In Boek VI van het Wetboek Economisch Recht (WER) wordt bij financiële diensten gesproken van “gezamenlijk aanbod” als men eigenlijk tying bedoelt. In Boek VII WER (kredietwetten) maakt men dan weer onderscheid tussen “koppelverkoop” (daar bedoeld als tying bij kredieten) en “gebundelde verkoop” (bundling bij kredieten). Het kan verwarrend zijn, maar in deze uitleg hanteren we de termen zoals de praktijkgids dat doet:
- Koppelverkoop – algemene overkoepelende term (ongeacht of tying of bundling).
- Tying – alle onderdelen zijn verplicht samen te nemen (dit heet ook “gezamenlijk aanbod” in Boek VI WER, of “koppelverkoop” in Boek VII WER).
- Bundling – onderdelen worden samen aangeboden, maar kunnen ook apart worden genomen (dit heet in Boek VII WER “gebundelde verkoop”, en had in de oude verzekeringswetgeving geen aparte term).
TL;DR: Tying = je moet product A + B samen afnemen, geen uitzonderingen. Bundling = je mag kiezen: A en B samen als pakket (vaak met voordeel), of A en B los van elkaar. Dit onderscheid is cruciaal, want de wetgeving staat bundling meestal toe (mits goede info), maar legt tying strenge beperkingen op of verbiedt het zelfs, om de consument te beschermen.
Wettelijk kader: welke regels gelden bij koppelverkoop?
De regels rond koppelverkoop van verzekeringen komen uit verschillende bronnen, die als puzzelstukjes in elkaar passen:
- Boek VI van het Wetboek Economisch Recht (WER) – de vroegere Wet op de handelspraktijken – bevat de algemene regels over verkooppraktijken en consumentenbescherming. Hierin stond traditioneel een principieel verbod op gezamenlijke aanbiedingen waarbij minstens één financieel product betrokken is. Simpel gezegd: vroeger was het in België in principe verboden om een financiële dienst (zoals een lening of verzekering) te koppelen aan een ander product in één aanbod, juist om consumenten te vrijwaren van ongewenste verkooptactieken. Er bestonden wel uitzonderingen (zoals acties met kleine geschenken of promoties die de consument niet misleiden). Die basisregel staat (in aangepaste vorm) nog steeds in Artikel VI.81 WER, maar – belangrijk – sinds enkele jaren is dit niet langer absoluut.
- Europese regelgeving en sectorale wetten hebben immers nieuwe, specifieke regels ingevoerd. Zo kwam in 2016 de Insurance Distribution Directive (IDD), een EU-richtlijn over verzekeringsdistributie. België heeft die IDD-richtlijn in 2018 omgezet in nationaal recht. Daarbij is voor het eerst expliciet in de verzekeringswetgeving bepaald hoe het zit met koppelverkoop waar een verzekering deel van uitmaakt. Deze regels in de Wet van 4 april 2014 op de verzekeringen (kortweg de verzekeringswet) vormen een lex specialis: ze hebben voorrang boven de oudere, algemene regel in Boek VI WER. Concreet: als er een verzekering in het spel is, volg je eerst de specifieke verzekeringsregels rond bundeling, en die kunnen bepaalde gevallen toestaan die onder Boek VI oorspronkelijk verboden waren.
- Boek VII WER – dit deel bevat regels over consumentenkrediet en hypothecair krediet. Ook op Europees niveau bestaan hiervoor richtlijnen (de Consumentenkredietrichtlijn 2008/48/EG, de Richtlijn hypothecair krediet 2014/17/EU, enz.). In de kredietregels is duidelijk bepaald wat mag en niet mag als je een lening samen met andere producten aanbiedt. Boek VII WER maakt bijvoorbeeld expliciet onderscheid tussen “koppelverkoop” (verboden tying) en “gebundelde verkoop” (toegestane bundling) bij kredieten. Hypothecaire leningen en consumentenkredieten hebben elk hun eigen hoofdstuk met koppelverkoopbepalingen.
- Algemene consumentenbescherming (oneerlijke handelspraktijken): Naast die specifieke bepalingen blijft altijd het algemene kader gelden. Een handelspraktijk (zoals een bepaalde manier van bundeling aanbieden) mag nooit een oneerlijke handelspraktijk zijn volgens de wet. Dit zijn de regels die voortkomen uit de Europese Richtlijn oneerlijke handelspraktijken. Kort samengevat: een verkooppraktijk mag de consument niet misleiden of agressief onder druk zetten. Zelfs al zou een bepaalde vorm van tying of bundling formeel binnen de specifieke koppelverkoopregels passen, dan nóg is ze verboden als ze misleidend, bedriegelijk of agressief is voor de gemiddelde consument. Die algemene norm is een soort vangnet.
Hierdoor ontstaat een gelaagd systeem. De praktijkgids FSMA legt uit hoe die lagen samenhangen:
- Basiskader: Boek VI WER verbood ooit in principe gezamenlijke aanbiedingen met financiële diensten.
- Uitzondering/nuance: De verzekeringswet (ingevoerd via IDD) overschrijft dit verbod deels met specifieke gedragsregels voor verzekerings-bundeling. Met andere woorden: wat vroeger een “verboden koppelverkoop” was, kan nu soms toegelaten zijn onder bepaalde voorwaarden, dankzij die lex specialis.
- Specifieke domeinen: Voor hypothecaire kredieten en bepaalde financiële producten gelden nog meer specifieke EU-regels. De verzekeringswet verwijst daarnaar: als een verzekering onderdeel is van bijvoorbeeld een beleggingsdienst (MiFID II), een hypotheek of een betaalrekening, dan gelden de regels uit die respectievelijke richtlijnen. Zo zorgen de FSMA en FOD Economie ervoor dat de strengste of meest passende regeling steeds van toepassing is.
- Altijd van toepassing: Ongeacht welke specifieke wet geldt, mag het nooit een oneerlijke handelspraktijk vormen. Dit blijft de overkoepelende eis van eerlijkheid en transparantie.
Voorbeeld om dit kader te illustreren: Vóór 2018 was het in België in principe verboden dat een bank zei: “Je krijgt onze lening alleen als je ook onze verzekering koopt.” Dat was een gezamenlijk aanbod van een financiële dienst en een ander product, dus verboden onder het oude Boek VI. Na de IDD is de regel verfijnd: voor verzekeringen is tying nog steeds uitzonderlijk, maar bundling mag als aan informatieplicht en andere voorwaarden is voldaan. En bij een hypothecair krediet bijvoorbeeld, heeft de EU gezegd: een bank mag een brandverzekering of schuldsaldoverzekering eisen (die beschermen immers de bank én de klant), maar de klant moet wel vrij zijn om die verplichte verzekering bij een verzekeraar naar keuze te nemen (bank mag dus niet verplichten dat het hun eigen verzekeringsproduct is). Dat is een mooi voorbeeld hoe de sectorale regels (hypotheekwetgeving) een uitzondering maken op de algemene regels, ten gunste van consumentbescherming op maat.
TL;DR: Er is een gelaagd web van regels. Algemeen was koppelverkoop van financiële producten ooit taboe in België, maar specifieke wetten (zoals de verzekeringswet na IDD, en kredietwetten) laten bepaalde combinaties toe onder strikte voorwaarden. Steeds geldt: misleidende of agressieve bundeling blijft verboden. De nieuwe praktijkgids (2025) brengt al deze regels samen, zodat iedereen begrijpt wat nu precies mag en niet mag.
Oneerlijke praktijken: koppelverkoop mag geen misleiding of dwang zijn
Voor we in detail de toegestane combinaties bespreken, benadrukken we de basisvoorwaarde die altijd geldt: elke vorm van koppelverkoop (tying of bundling) moet eerlijk verlopen. De wet omschrijft dit in de bepalingen over oneerlijke handelspraktijken (Art. VI.93 e.v. WER). Een praktijk is oneerlijk als ze in strijd is met de professionele toewijding én het economische gedrag van de gemiddelde consument merkbaar verstoort. In gewone taal: de verkoper moet zich fair gedragen en de consument mag door de manier van aanbieden niet op het verkeerde been gezet worden of onder ongepaste druk gezet worden.
Misleiding vermijden: Bij koppelverkoop is het risico op misleiding groter als niet helder is wat er precies in het pakket zit of wat de voorwaarden zijn. Daarom hamert de praktijkgids erop dat bij tying en bundling duidelijke en begrijpelijke informatie over alle onderdelen en hun gevolgen cruciaal is, zeker bij tying (waar de consument geen keuze heeft).
De aanbieder moet transparant zijn: wat kost elk deel? Waarvoor dient het? Kan je het apart kopen? Wat gebeurt er als je het ene opzegt en het andere houdt? Als zulke essentiële info ontbreekt of vaag is, kan dat een misleidende omissie zijn – en dus verboden. Ook feitelijk juiste informatie kan misleidend zijn als die op een verwarrende manier wordt gepresenteerd. Denk aan een reclame die schreeuwt “gratis verzekering bij uw lening!”, terwijl ergens in de kleine lettertjes blijkt dat je daardoor een hogere kredietkost betaalt; dat is misleidend.
Geen ongepaste druk: Evenzeer mag bundeling niet escaleren tot psychologische druk of koppelverkoop “met het mes op de keel”. Agressieve handelspraktijken (zoals dreigen dat de deal vervalt nu meteen als je niet ook dat extra product neemt) zijn bij wet verboden. De consument moet een weloverwogen beslissing kunnen nemen, zonder intimidatie of ongepaste beïnvloeding. Bijvoorbeeld: een verzekeringsagent mag niet insinueren dat een klant onverantwoord bezig is als hij de extra verzekering weigert, of onterecht angst aanjagen (“Zonder deze aanvullende polis riskeert u alles kwijt te raken!”) – dat zou ongepast zijn.
Samengevat: Het kader van oneerlijke handelspraktijken is de stok achter de deur. Alles wat volgt aan specifieke regels neemt die algemene eis mee: wees open en fair. In de praktijk betekent dit dat verkopers bij bundelaanbiedingen volledige, correcte en begrijpelijke informatie moeten geven en de keuze van de klant moeten respecteren. Doen ze dat niet, dan kan hun koppelverkoop onwettig zijn, zelfs los van de specifieke koppelverkoopregels.
Precontractuele informatieverplichtingen: wat moet de verkoper op voorhand vertellen?
Een belangrijk deel van de bescherming voor consumenten zit in de informatieplicht van de aanbieder. Precontractuele informatieverplichtingen zijn regels die voorschrijven welke info de consument vóór het afsluiten van een overeenkomst moet krijgen. Bij koppelverkoop met verzekeringen zijn er specifieke dingen die de klant moet weten, zodat hij een geïnformeerde keuze kan maken.
1. Duidelijke beschrijving van alle onderdelen: Als een verzekering samen met iets anders wordt aangeboden, moet de verkoper een adequate beschrijving geven van elk onderdeel van de deal. De consument heeft recht om te weten wat hij precies koopt in dat pakket. Gaat het om één contract met meerdere dekkingen, of verschillende contracten? Wat dekt de verzekering, wat doet het andere product/dienst? Bijvoorbeeld: bij een pakketreis met annuleringsverzekering moet de reisorganisator duidelijk maken dat de annuleringspolis een losstaande verzekering is die bepaalde risico’s dekt (annuleringskosten) en geen invloed heeft op de reisdiensten zelf. Of als een bank een betaalrekening aanbiedt met “gratis” verzekering erbij, moet duidelijk zijn wat die verzekering inhoudt (bv. een aankoopbescherming voor aankopen met de kaart).
2. Kosten en lasten per component: De aanbieder moet ook per onderdeel aangeven wat de kosten zijn. Dit is essentieel bij bundling, omdat de klant anders de waarde van het pakket niet kan beoordelen. Stel, een autodealer biedt een auto aan met een omniumverzekering “inbegrepen” voor jaar 1. Dan moet hij laten weten hoeveel die verzekering eigenlijk kost – zit het in de totaalprijs verrekend, en zo ja, hoeveel? Alleen met zulke info kan de consument vergelijken of het elders goedkoper is of beslissen of hij de verzekering wel wil. De praktijkgids verwijst hier naar de wettelijke basis in de verzekeringswet: Artikel 286, §2 verplicht afzonderlijke kosteninformatie voor elke component.
3. Kan je apart kopen, ja of nee? De verkoper moet expliciet meedelen of de verschillende componenten al dan niet afzonderlijk verkrijgbaar zijn. Dit hangt samen met tying vs bundling. De klant mag niet in het ongewisse blijven over zijn keuzevrijheid. Als iets niet los verkrijgbaar is (tying), moet dat duidelijk zijn (“Deze verzekering is een verplichte voorwaarde, u kan product X niet verkrijgen zonder dit mee af te nemen”). Is het wél los mogelijk (bundling), dan moet hij dat ook zeggen en liefst hoe (bijvoorbeeld: “U kunt deze verzekering ook apart kopen bij ons of elders, maar dan vervalt de pakketkorting op uw bankrekening”). In feite verplicht de IDD-regel de aanbieder om open kaart te spelen: is dit een keuzepakket of een onlosmakelijk iets?
4. Uitleg over gecombineerde risico’s of dekking (indien van toepassing): Soms kan de combinatie van producten invloed hebben op het risico of de dekking. De wet zegt dat als het totale pakket qua risico/verzekering verschilt van wat je zou hebben als je elk onderdeel apart nam, de verzekeringsdistributeur dat ook moet uitleggen. Een voorbeeld: een autolening met een aparte schuldsaldoverzekering kan samen een ander risicoprofiel hebben – de verzekering zorgt ervoor dat bij overlijden de lening gedekt is. Dat moet de klant begrijpen: “Met de verzekering overlijdt u, dan wordt de restschuld betaald; zonder die verzekering zou dat niet gebeuren.” Of bijvoorbeeld bij twee verzekeringen in één pakket: soms dekken ze samen een ruimer risico dan apart, of juist overlappend. De klant moet weten wat de interactie is en hoe dat de dekking of risico beïnvloedt.
5. Documentatie en standaardinfo: Naast deze specifieke eisen moet natuurlijk alle normale informatie per product gegeven worden. Denk aan het verzekeringsproduct-informatiedocument (IPID) voor elke verzekering, de algemene voorwaarden, de informatiefiches voor kredieten (SECCI-document voor leningen), enz. Bij bundels is extra oplettendheid nodig: de aanbieder moet alle relevante documentatie van elk onderdeel tijdig leveren. Zo krijgt de consument de kans om elk deel van de bundel door te nemen.
6. Inbegrepen kosten in het JKP (jaarlijkse kostenpercentage) bij kredieten: Als een verzekering gekoppeld is aan een krediet en de verzekering is een voorwaarde of beïnvloedt de kost van het krediet, dan moeten de kosten van die verzekering in het JKP van het krediet worden opgenomen. Het JKP is het cijfer dat alle kosten van de lening (rente + bijkomende verplichte kosten) uitdrukt als een jaarlijks percentage. Door de verzekeringspremie daarin te rekenen, krijgt de consument een eerlijk beeld. Bijvoorbeeld: een consumentenkrediet zonder verzekering heeft JKP 8%, maar met de optionele verzekering daalt de rente en lijkt het aantrekkelijker – echter, die verzekering zelf kost premie. De bank moet dan in het JKP mét verzekering de premiekost verrekenen, zodat de klant ziet dat het totale kostenplaatje misschien eigenlijk 9% JKP is inclusief verzekering. Op die manier is er transparantie over de echte voordeligheid van het pakket.
TL;DR: “Licht de klant volledig in!” Dat is de leuze. Vooraf moet de consument helder geïnformeerd worden over: Welke producten zitten in het pakket? Wat kosten ze elk? Kun je ze apart nemen of is het verplicht samen? Wat voegt de combinatie toe vergeleken met apart?. Alleen zo kan een klant bewuste keuzes maken. Deze informatieplichten zijn sinds de implementatie van IDD (2018) verplicht en in 2025 wordt er scherper op toegezien dat aanbieders zich hieraan houden. Een aanbieder die verzuimt deze info te geven, riskeert dat zijn bundelaanbod als misleidend wordt gezien – en dus onwettig.
Toegestane en verboden combinaties: verschillende scenario’s
Nu we de algemene principes hebben, gaan we in op concrete situaties. Wanneer mag bundling wel, en tying niet? Wat zijn de uitzonderingen? We belichten de meest voorkomende scenario’s waarin verzekeringen gebundeld worden, en leggen telkens uit wat de regels zeggen in 2025 (en daarna).
1. Verzekering + niet-financiële dienst of goed (verzekering is hoofd- of nevenproduct)
Dit is een veel voorkomend scenario: een verzekering samen verkocht met iets dat geen financiële dienst is. Denk aan: een reis met een annuleringsverzekering, een smartphone met een toestelverzekering, een fiets met een diefstalverzekering, een auto met een omniumverzekering, enz.
Regel: Als een verzekeringsproduct wordt aangeboden samen met een goed of niet-financiële dienst, dan is enkel bundling toegestaan – tying is verboden. De klant moet dus altijd de mogelijkheid hebben om het goed of de dienst ook zonder de verzekering te kopen. Je mag een verzekering aanbieden als extra, maar niet opleggen als voorwaarde. Dit staat zo in de verzekeringswet (art. 286, §4) en is conform de IDD-richtlijn. Het idee erachter is duidelijk: de consument mag niet gedwongen worden tot een verzekering die hij niet wil, enkel om het andere product te kunnen krijgen.
- Voorbeeld: Een reisbureau biedt standaard een pakketreis inclusief annuleringsverzekering aan. Vroeger zag je soms in de kleine lettertjes “verplichte annuleringsverzekering inbegrepen”. Maar volgens de nieuwste regels moet dat facultatief zijn. De FSMA en FOD Economie benadrukken: een reiziger moet altijd de mogelijkheid hebben de pakketreis te boeken zonder (annulatie)verzekering. De reisorganisator mag dus wel een annuleringsverzekering aanbieden of zelfs aanraden, maar hij kan het niet verplicht stellen. De praktijkgids haalt aan dat hoewel de Pakketreizenwet ooit sprak over “verplichte verzekering” in informatiecontext, dit door de komst van IDD is achterhaald – er mag geen verplichte verzekering worden opgelegd, enkel optioneel.
- Voorbeeld: Een elektronicawinkel verkoopt een nieuwe smartphone en stelt voor om er een toestelverzekering bij te nemen (voor schermbreuk, diefstal, etc.). Volgens de regels moet de klant die telefoon ook zonder die extra verzekering kunnen kopen. De verzekeringsverkoper (hier de winkel, als verzekeringsverdeler) moet duidelijk zeggen “deze verzekering is optioneel” en mag de verkoop van de telefoon niet laten afhangen van de afname van de verzekering. Bundling (optie aanbieden) mag, tying (verplichte combo) niet.
- Voorbeeld: Een autodealer verkoopt een auto en biedt daarbij een jaar omniumverzekering aan eigen kostprijs aan, op voorwaarde dat de klant tekent bij dezelfde autogroepverzekeraar. Zolang de klant ook de keuze heeft om de auto zonder die verzekering te kopen (desnoods mist hij dan het voordeel), is dat bundling. De dealer mag niet zeggen “wij verkopen u de auto niet zonder dat u onze verzekering neemt” – dat zou tying zijn en dus verboden.
Let wel: enkel bundling is toegelaten betekent niet dat de bundel zelf niet mag. Het mag wél in één pakket aangeboden worden of als promotie samen, maar de consument heeft het recht om te scheiden. Soms zal de praktijk zijn dat de klant expliciet moet aangeven “ik wens geen verzekering” (opt-out). Dat kan, maar de sleutel is: hij kán nee zeggen zonder het hoofdproduct kwijt te spelen.
Gevolgen voor aanbieders (2025): Bedrijven die verzekeringen cross-sellen met goederen/diensten moeten hun verkoopproces hierop hebben afgestemd. Bijvoorbeeld: webshops moeten bij de check-out de verzekering als een optionele toevoeging tonen, niet als standaard aangevinkt vakje. Contractueel mogen ze het product niet afhankelijk stellen van de verzekeringsafname. Ook moeten ze – zoals eerder genoemd – per onderdeel de kosten tonen. Een positieve evolutie voor consumenten is dat je nu duidelijker de keuze krijgt. Zo zal bij een online vliegtuigticket of pakketreis tegenwoordig standaard een optie “Ik wens geen verzekering” zichtbaar zijn, waar dat vroeger verstopt kon zijn.
Uitzonderingen of speciale gevallen: Is tying hier nooit toegestaan? In principe niet, tenzij een bijzondere wettelijke bepaling een uitzondering maakt. Bij goederen/diensten is dat zeldzaam. Misschien als de wet zelf een verzekering verplicht stelt voor gebruik van iets? (Bijv. een autoverkoper moet garanderen dat je een BA-autoverzekering hebt om de weg op te mogen – maar dat is geen verkoopsvoorwaarde van de dealer, eerder een gebruiksvoorwaarde bij wet. Je kan die BA-verzekering ook bij eender welke verzekeraar halen, dus niet per se bij de verkoper).
TL;DR: Koop je een niet-financieel product of dienst samen met een verzekering, dan geldt: de verzekering moet optioneel zijn. De verkoper mag het bundelen aanbieden, maar jij moet het hoofdproduct ook zonder die verzekering kunnen krijgen. “Verplicht samen” mag dus niet, wel “samen voor het gemak/voordeel, maar niet verplicht.”
2. Twee of meer verzekeringen samen (pakket van verzekeringen)
Soms worden meerdere verzekeringspolissen als pakket verkocht. Bijvoorbeeld: een verzekeraar lanceert een “gezinsplan” waarbij je woonhuisverzekering, autoverzekering en familiale verzekering in één keer afsluit. Of men biedt bij een hospitalisatieverzekering automatisch een aanvullende tandverzekering aan.
Regel: Het bundelen van verschillende verzekeringen onderling is in principe toegestaan, mits de algemene informatie- en behoefteanalyse-regels gerespecteerd worden. In de wet is dit niet echt als verbod opgenomen; de IDD-richtlijn stelt vooral dat als verzekeringen gebundeld worden die verschillende risico’s dekken, dit toegestaan is maar dat de distributeur moet blijven voldoen aan zijn plichten van advies, afstemming op behoeften en transparantie. Met andere woorden: er is geen expliciet tying-verbod tussen verzekeringen onderling zoals bij financiële diensten vs goederen, maar de verkoper moet nog steeds zorgen dat het pakket geschikt is voor de klant.
Concreet betekent dit: een verzekeringsmakelaar of -maatschappij mag wel een combi-aanbod maken (“neem verzekering A en B samen en krijg X% korting”), maar hij moet bij het adviseren rekening houden met de vraag of beide effectief nodig zijn voor de klant. Hij mag niet zomaar een onnodige polis erbij duwen. Ook hier geldt uiteraard de informatieplicht: kan je de polissen apart nemen? Zo ja, wat kosten ze apart? Zijn de voorwaarden los te koop dezelfde?
Tying bij verzekeringen onderling: Stel dat een verzekeraar zou zeggen: “U kunt polis B alleen kopen als u ook polis A bij ons neemt.” Dit komt weinig voor, maar als het gebeurt, zou men kijken of dat niet neerkomt op een ongeoorloofde beperking van de keuzevrijheid. De verzekeringswet zelf verbiedt deze vorm van tying niet expliciet zoals bij verzekeringen + goederen, maar Boek VI WER (gezamenlijk aanbod) zou hier mogelijk toch van toepassing kunnen zijn, aangezien twee verzekeringsdiensten allebei financiële diensten zijn.
Echter, Boek VI Artikel VI.81 verbiedt een gezamenlijk aanbod van een financiële dienst met om het even wat, tenzij bepaalde uitzonderingen. Als twee verzekeringen samen een pakket vormen, zou dat technisch een gezamenlijk aanbod van twee financiële diensten kunnen zijn. In Boek VI was er een uitzondering dat twee financiële diensten die één geheel vormen, wel samen mogen (bijv. een bankrekening met bankkaart, wat logisch samenhoort). Maar twee willekeurige verzekeringen vormen niet per se één geheel, dus dat zou discutabel kunnen zijn.
De praktijkgids zelf focust echter op gevallen waar één component verzekering is en de andere niet, of verzekeringen bij kredieten. Het bundelen van alleen verzekeringen onderling valt gewoon onder de IDD-gedragsregels.
Meerdere verzekeringen samen aanbieden is niet verboden, maar de aanbieder moet fair blijven: geen onzinpolissen opdringen en transparant maken dat de klant ze ook apart kan nemen als hij dat wil. In de praktijk zien we dat verzekeraars pakketten vooral als gemak en prijsvoordeel positioneren, niet als verplichting. De klant heeft vaak de keuze elke polis afzonderlijk te kopen (weliswaar zonder bundelkorting). Dit is dus bundling in de zuivere vorm.
TL;DR: Verzekeraars mogen verzekeringspakketten aanbieden (bv. auto + brand + familiale), zolang de klant een bewuste keuze kan maken en goed geïnformeerd is. Er is geen apart verbod op tying van verzekeringen onderling, maar algemene regels dwingen tot transparantie en passend advies. Het is bundeling mits je ook los kunt afsluiten; pure tying (“je krijgt deze dekking alleen als je die andere ook neemt”) zou al snel in strijd zijn met het eerlijke karakter en mogelijk met de geest van de wet op gezamenlijke aanbiedingen.
3. Verzekering als hoofdproduct, met een nevenproduct/dienst (geen verzekering)
In dit scenario is de verzekering zelf het hoofdproduct dat je koopt, en daarbij wordt nog iets extra’s geleverd dat op zich geen verzekering is. Bijvoorbeeld: bij een verzekering krijg je een dienstverlening of gadget. Denk aan: een autopolis waarbij de verzekeraar een gratis pechbijstandskaart geeft, of een brandverzekering waarbij je een rookmelder cadeau krijgt, of een hospitalisatieverzekering die automatisch lidmaatschap van een medische assistentieclub inhoudt.
Regel: Wanneer de verzekering het hoofdproduct is en er een ander (niet-verzekerings) nevenproduct aan vastzit, is bundling toegestaan en zelfs tying zou hier in theorie niet zoveel kwaad kunnen – maar de wet verplicht in elk geval transparantie. De verzekeringsdistributeur moet aangeven of de componenten al dan niet afzonderlijk verkrijgbaar zijn. Dus hij moet expliciet zeggen: “Deze extra dienst is enkel inbegrepen bij de polis en niet apart verkrijgbaar” of juist “U kunt de verzekering ook nemen zonder die extra dienst.” De Belgische verzekeringswet (art. 286, §2-3) eist daarnaast dat, indien ze apart verkrijgbaar zijn, hij de kosten en kenmerken per onderdeel geeft, zoals eerder besproken.
In de praktijk komt het vaak neer op bundling: de nevendienst (bv. pechbijstand) wordt als gratis extra gegeven, maar is niet apart te koop bij die verzekeraar. Als de nevendienst gratis is en inherent aan de polis, kan je het niet echt “los” kopen – maar het is ook geen nadeel voor de klant, want hij betaalt er niets extra voor. Mocht het toch een betalende nevendienst zijn die optioneel is, dan zal de verzekeraar dat als optie aanbieden. Het belangrijkste is dat de klant weet waar hij aan toe is.
- Voorbeeld: Een fietsverzekeraar verkoopt een diefstalverzekering en zegt erbij: “Inclusief GPS-tracker-service ter waarde van €50 per jaar.” Als klant moet je weten: die €50 waarde, zit die in mijn premie verwerkt? Kan ik de verzekering ook zonder tracker nemen voor minder premie? Of is dit puur een gratis extra? De verzekeraar moet dat helder maken. Vaak zal dit soort aanbod bundling zijn in die zin dat de verzekering de kern is en de tracker een bonus zonder afzonderlijke prijs. Dat is toegestaan, zolang het eerlijk gecommuniceerd wordt.
- Voorbeeld: Een hospitalisatieverzekeraar geeft standaard een ledenkaart voor een medische bijstandsorganisatie. Die organisatie biedt diensten als thuisverplegingcoördinatie of medische hotline. Dit is een nevendienst. Als dit inherent deel is van het verzekeringspakket (je krijgt het er automatisch bij, zonder afzonderlijke premie), dan moet de verzekeraar vooral duidelijk maken dat het erbij hoort, wat het inhoudt, en dat je het niet kunt schrappen voor korting (indien dat zo is). Dit valt binnen legitieme bundeling zolang de informatie klopt.
Conclusie voor dit scenario: Er is geen verbod om bij een verzekering nog iets extra’s te leveren – dat mag, en het kan de waarde voor de klant verhogen. Zolang de verzekering zelf maar niet onoverzichtelijk wordt. Een verzekeraar moet oppassen dat de extra component niet de aandacht afleidt van de verzekeringsvoorwaarden. De klant moet nog steeds een verzekering kunnen beoordelen op zijn merites, niet alleen verleid worden door een “gratis tablet bij uw omniumverzekering!” zonder de polisvoorwaarden te lezen. Hier speelt de oneerlijke-praktijktest weer mee: als de extra’s zó gepresenteerd worden dat ze de consument afleiden of misleiden, zou dat verboden kunnen zijn.
TL;DR: Verzekering met een extraatje? – Mag gerust, mits eerlijk. De verzekering is hoofdzaak, de bijkomstigheid (gadget/dienst) moet duidelijk als bijkomstig worden aangeduid. De klant moet weten of die verzekering ook zonderextraatje kan en wat elk deel kost of waard is. Over het algemeen is dit minder problematisch zolang de verkoper transparant is en geen valse “gratis” beloftes doet.
4. Verzekering + consumentenkrediet (lening op afbetaling, autolening, etc.)
Een veelvoorkomende combinatie in de financiële sector: je sluit een consumentenkrediet af (bijvoorbeeld een persoonlijke lening of autolening) en men biedt je (of eist) een verzekering erbij. Dat kan een schuldsaldoverzekeringzijn (die openstaande bedragen terugbetaalt bij overlijden), een verzekering tegen onvrijwillige werkloosheid (die je afbetalingen overneemt als je je job verliest), of een omnium/verzekerd voorwerp bij bijvoorbeeld autoleningen.
Regel in Boek VII WER (consumentenkrediet): De wet is hier vrij strikt: tying is verboden, bundling is toegestaan. Artikel VII.87, §1 WER stelt expliciet: “Het is de kredietgever en -bemiddelaar verboden de consument te verplichten in het kader van een kredietovereenkomst een andere overeenkomst te sluiten.”. Met andere woorden, een lening verstrekken op voorwaarde dat de klant ook een verzekering (of gelijk welk ander contract) neemt, is niet toegestaan. De consument moet de lening kunnen krijgen zonder dat hij die andere overeenkomst afsluit. Dit is exact het principe van geen tying.
Alleen bundling mag: De kredietgever mag wél pakketten aanbieden. Bijvoorbeeld: een bank zegt “Wij hebben een veilig kredietpakket: u krijgt een lening + betalingsbeschermingsverzekering samen voor een aantrekkelijke all-in prijs.” Zolang de klant ook de mogelijkheid heeft om de lening zonder die verzekering te nemen, is dat bundling. In de praktijk ziet men dit vaak als volgt: de bank adverteert een rentevoet of voorwaarden mits het afsluiten van de bijhorende verzekering. De klant kan ervoor kiezen daarop in te gaan of niet. Het is legaal om een voordeel te geven als de klant het pakket neemt (bijvoorbeeld iets lagere rente of soepelere goedkeuring bij het krediet omdat de verzekering risico wegneemt), zolang de lening op zich niet geweigerd wordt als hij de verzekering niet wil.
- Concreet voorbeeld: Je vraagt een autolening aan. De kredietverstrekker biedt een “jobverliesverzekering” aan die gedurende 12 maanden je aflossingen zou betalen als je je baan kwijtraakt. Ze benadrukken dat klanten met zo’n verzekering minder risico vormen, dus een beter tarief krijgen. Jij mag kiezen: met verzekering rente 5%, zonder verzekering 6%. Dit is bundling – jouw keuzevrijheid blijft. De wet zou dit toestaan, al moet men opletten dat het verschil niet zo extreem is dat je je praktisch gedwongen voelt. Als de bank zou zeggen “zonder verzekering krijgt u geen lening of een absurd hoge rente die feitelijk een straf is”, dan kan dat op het randje van verboden dwang komen. Maar kleine rentevoordelen zijn courant en toegelaten.
Infoverplichtingen bij krediet + verzekering: Hier komt ook de informatieplicht sterk om de hoek kijken. De kredietverlener moet aan alle regels van kredietreclame en -informatie voldoen. Zo moet bijvoorbeeld in het Europese Standaardinformatieblad (ESIS/SECCI) voor leningen duidelijk worden aangegeven of er een verzekering aan het krediet verbonden is en of die verplicht of optioneel is. Indien de verzekering verplicht is voor de lening (wat dus eigenlijk niet mag tenzij een wettelijke uitzondering, zie verder), móét de kost ervan in het JKP worden opgenomen, zoals eerder vermeld. Is hij optioneel, dan staat vaak vermeld “Niet verplicht voor de kredietverstrekking. Als u ervoor kiest, kost het X euro en verandert het JKP naar Y%”.
Uitzondering – aangehechte contracten bij consumentenkrediet? Bij consumentenkredieten (klassieke leningen op afbetaling, persoonlijk krediet, etc. voor consumptiegoederen) is er geen specifiek concept van aangehecht contract zoals bij hypotheken (daar komen we zo op). Over het algemeen geldt een strikt verbod op tying hier, zonder uitzonderingen voor bepaalde verzekeringen. Een consumentenkredietverstrekker mag dus niet eisen: “je móét onze verzekering nemen punt uit.” Als een kredietgever toch vindt dat een klant bepaalde risico’s moet afdekken (bv. inkomensverlies), kan hij hoogstens de lening weigeren op grond van kredietwaardigheid als de klant erg risicovol is zonder verzekering. Maar hij kan niet formeel verplichten “neem deze polis of geen lening”, want dat is strijdig met Art. VII.87 WER.
Verplichtingen vanaf 2025: Eigenlijk was dit al zo sinds de kredietwetgeving van kracht werd (2014 voor consumentenkrediet in WER). Wat wel nieuw is, is de sterke nadruk hierop in de praktijkgids en de coördinatie met de verzekeringswet. De gids geeft voorbeelden van hoe dit in de praktijk loopt en benadrukt ook de rolverdeling: de FSMA ziet toe op verzekeringsdistributeurs (bv. een verzekeringsmakelaar die samenwerkt met een kredietgever om bij een lening een polis te sluiten), terwijl de FOD Economie toeziet op kredietgevers en -bemiddelaars zelf. In 2025 is er dus geen plotse wetswijziging op dit vlak, maar wel de duidelijke communicatie: “Kredietgevers, let op: bundling mag, tying niet. En hou je aan de info- en gedragsregels.”
Gevolgen voor banken/tussenpersonen: Banken en kredietmakelaars hebben hun processen zo ingericht dat verzekeringen een vrije keuze zijn. Vaak moet de klant bij het invullen van de kredietaanvraag expliciet aanvinken of hij de gekoppelde verzekering wenst of niet. Intern moet de bank oppassen geen ongeoorloofde druk te zetten. Dit is ook in hun eigen belang: een ontevreden klant of juridische betwistingen (bijv. iemand die stelt dat hem een onnodige verzekering is opgedrongen) willen ze vermijden. In een geschil zal men kijken: is de consument voldoende geïnformeerd en was het écht optioneel? Vandaar dat veel contractdocumenten nu laten ondertekenen “Ik besef dat de verzekering optioneel is en kies hier wel/niet voor.”
TL;DR: Bij consumentenkredieten is de stelregel duidelijk: je kan de lening krijgen zonder bijkomende verzekeringen te moeten nemen. Aanbieders mogen combo’s voorstellen en belonen (bundling met bijvoorbeeld een betere rente), maar ze mogen je niet de arm omwringen. Vanaf 2025 is er extra aandacht van de toezichthouders om te zorgen dat dit in de praktijk ook gebeurt – geen stilzwijgende verplichtingen, geen verpakte dwang. Voor jou als consument betekent het: voel je vrij om “nee” te zeggen tegen verzekeringen bij je lening, of onderhandel over de voorwaarden. Voor de aanbieder betekent het: wees transparant en dwing niet, anders ben je in overtreding.
5. Verzekering + hypothecair krediet (woningkrediet)
Hypothecair krediet (de klassieke woninglening) is een apart beestje. Hier komen grote bedragen bij kijken en zowel consument als bank willen risico’s afdekken. Traditioneel vragen banken vaak aan de kredietnemer om een brandverzekering (voor het huis dat als onderpand dient) en een levensverzekering (schuldsaldoverzekering) af te sluiten. Dit is een vorm van koppelverkoop: je krijgt de lening, maar je moet bepaalde verzekeringen hebben. Hoe verhouden de regels zich hier?
Regel in Boek VII WER (hypothecair krediet): Hier is de wet genuanceerder dan bij consumentenkrediet. In principe geldt ook: tying is verboden, bundling toegestaan, maar er zijn belangrijke uitzonderingen specifiek in de wet verankerd.
België heeft met de omzetting van de Europese Richtlijn hypothecair krediet bepaalde toelatingen ingevoerd voor hypotheken:
- Aangehechte contracten: Dit is een sleutelbegrip. Een aangehecht contract is een verzekeringsovereenkomst die een voorwaarde is voor het hypothecair krediet en die zó essentieel is dat niet-naleving (bv. de polis niet hebben of houden) de onmiddellijke opeisbaarheid van de lening kan veroorzaken. De bank mag dus zo’n verzekering verplichten, het is een echte tie-in. Dit lijkt op tying, maar de wet staat het toe als uitzondering, omdat men het ziet als inherent deel van verantwoord krediet geven. Art. VII.146 WER bepaalt de regels hiervoor.Welke verzekeringen kunnen aangehecht zijn? De wet limiteert dat tot een paar soorten:
– Schuldsaldoverzekering (levensverzekering die de lening terugbetaalt bij overlijden van de kredietnemer).
– Tijdelijke overlijdensverzekering met constant kapitaal (variatie op schuldsaldo, bv. bij aflossingsvrije periodes).
– Verzekering die het risico dekt van beschadiging van het onroerend goed dat als waarborg dient (m.a.w. een brand- of woonverzekering voor het huis).
– Borgtochtverzekering (verzekering die de bank schadeloosstelt als je niet betaalt, in plaats van een klassieke borg).Andere verzekeringen – bv. een werkloosheidsverzekering of gewaarborgd inkomen – kunnen niet als aangehecht contract worden verplicht. Die mogen hoogstens als optie (bundling) worden aangeboden bij de hypotheek, maar niet als voorwaarde.Het concept aangehecht is dus erg specifiek: het moet direct gelinkt zijn aan de hypotheek en cruciaal voor de kredietveiligheid. Banken hanteren dit bijvoorbeeld: in de kredietofferte staat “Voorwaarde: schuldsaldoverzekering voor min. € bedrag, en brandverzekering op het pand”.Voorwaarden bij aangehecht contract: Als een bank een verzekering als aangehecht contract vereist, brengt dat verplichtingen mee:- De bank en de klant moeten een apart document ondertekenen waarin duidelijk staat dat die verzekering een aangehecht contract bij de lening is, welk krediet het betreft, dat de bank die polis aanvaardt als aangehecht contract, en wat de verplichtingen van de consument zijn op grond van dat contract. Zo’n document is sinds juni 2024 verplicht (ingevoerd via een wet van 5 nov 2023) – dit zorgt ervoor dat de klant zwart op wit erkent en begrijpt dat die verzekering een kredietvoorwaarde is, en de bank engageert zich formeel dat hij die polis als voldoende beschouwt.
- Opeisbaarheid bij niet-naleven: De wet maakt duidelijk dat als de consument de aangehechte verzekering niet afsluit of in stand houdt, dit een contractuele fout is die ontbinding van de kredietovereenkomst kan rechtvaardigen. Simpel gezegd: als je weigert die verplichte brand- of levensverzekering te nemen of je laat ze vervallen (premies niet betalen), kan de bank naar de rechter stappen om je lening stop te zetten (in het uiterste geval). Het is dus menens.
- Vervanging toegestaan: De consument mag echter een aangehecht contract beëindigen mits hij binnen drie maanden een nieuw gelijkwaardig aangehecht contract afsluit. Bijvoorbeeld: je bank verplichtte je om bij afsluiten een brandverzekering te hebben. Na een jaar wil je van verzekeraar veranderen. Dat kan, als je ervoor zorgt dat je binnen 3 maanden een andere brandpolis hebt die voldoet. Doet de consument dat niet, dan riskeert hij in gebreke te zijn. (De wetgever heeft dus voor wat flexibiliteit gezorgd – je zit niet levenslang vast aan dezelfde polis, als je maar voor continuïteit zorgt).
- Vrije keuze van verzekeraar: Belangrijk! De bank mag je niet verplichten de aangehechte verzekering bij een door hem aangewezen verzekeraar af te sluiten. Dit betekent: als de bank zegt “U moet een schuldsaldo- en brandverzekering hebben,” dan kan jij zelf kiezen bij welke maatschappij je die neemt. De bank kan natuurlijk aanbieden “wij verkopen er zelf ook een, gemakkelijk mee af te sluiten”, maar ze moeten ook een polis van een andere verzekeraar accepteren, zolang die gelijkwaardig is in dekking en looptijd. Dit is verankerd in Art. VII.146 §2 WER. Het waarborgt concurrentie tussen verzekeraars en houdt de prijs scherp. Voor jou als klant is dit cruciaal: je mag rondkijken naar de beste deal voor die verplichte polis. De bank kan hoogstens eisen dat de dekking voldoet aan hun voorwaarden (bv. schuldsaldo moet ten minste het ontleende bedrag dekken), maar als jij elders een goedkopere polis vindt die dat doet, moeten ze die aanvaarden.
- Korting bij voorkeur verzekeraar: Hoewel ze je verzekeraar niet mogen opleggen, mogen ze je wel een korting geven als je de aangehechte verzekering bij hun geprefereerde partner afsluit. Vaak zie je dat: de bank geeft een rentevoordeel als je hun eigen verzekeringsdochter of partnerverzekeraar kiest voor de brand- of levensverzekering. Kiezen jij voor een andere verzekeraar, dan heb je recht op acceptatie, maar je mist de korting. Dit is toegestaan volgens de regels, als onderdeel van bundling. De wetgever gaat ervan uit dat dit niet onfair is zolang de consument uiteindelijk de vrije keuze behoudt (je betaalt dan iets meer rente maar misschien minder premie elders, je kan zelf rekenen wat voordeliger is).
- Gebundelde verkoop bij hypotheek: Los van aangehechte contracten, mag een bank uiteraard ook andere verzekeringen aanbieden bij een hypotheek, zolang ze niet verplicht zijn. Dit valt onder gebundelde verkoop. Bijvoorbeeld: een gewaarborgd inkomen-verzekering die je maandlasten betaalt bij ziekte is geen aangehecht contract (niet essentieel), maar de bank kan het aanraden als extra zekerheid. Jij bent vrij dit te nemen of niet (bundling). Vaak in hypotheekoffertes staat zoiets als “Optioneel: verzekering werkloosheid/ziekte premie €X/maand, hiermee zou uw JKP Y% zijn.” De bundel mag, verplichten niet. Ook hier zou Art. VII.87 kunnen spelen (hoewel dat artikel primair over consumentenkrediet gaat, het principe geldt ook voor hypotheken via andere artikels in hetzelfde hoofdstuk dat tying verbiedt behalve uitzonderingen zoals aangehecht).
- Toegevoegd contract bij hypotheek met kapitaalopbouw: Er bestaat nog een bijzonder geval: de hypothecaire lening met wedersamenstelling van kapitaal. Dat is een formule waarbij je tijdens de looptijd alleen interesten betaalt en niet aflost op het kapitaal, terwijl je parallel spaart of belegt om op het einde in één klap het kapitaal terug te betalen. Dit gebeurt vaak via een levensverzekering of ander spaarcontract. De wet noemt die meegekoppelde spaarverzekering een toegevoegd contract. Het toegevoegd contract is geen nevendienst maar echt deel van de kredietconstructie: je sluit lening + een levens-/spaarverzekering die dient om af te lossen. Dit is toegestaan en logisch; je kan zo’n hypotheek niet zonder dat spaarvehikel hebben, anders blijft er op einddatum geen kapitaal om terug te betalen.Toegevoegd contract details: Artikel I.9, 62° WER definieert wedersamenstelling van kapitaal en Art. VII.135 WER regelt het toegevoegd contract. Het mag enkel een levensverzekeringscontract, een kapitalisatiecontract of een andere spaarvorm zijn. Feitelijk moet het een product zijn dat kapitaal opbouwt. Vaak is het een tak23 levensverzekering (beleggingsverzekering) of een klassieke spaarverzekering. De klant sluit het tegelijk met de lening.Op dit type is het gewone verbod op koppelverkoop niet van toepassing, omdat het als één financiële constructie gezien wordt – de wet beschouwt het zelfs niet als een “nevendienst”. Wel gelden ook hier transparantie-eisen: de kosten van dat toegevoegd contract moeten in de JKP van de lening verrekend worden (het is immers onderdeel van de totale kredietkost). En er is eveneens een verplichting voor de bank om eerlijk, billijk en transparant te werk te gaan, rekening te houden met het belang en de financiële toestand van de klant. Gezien dit een risicovolle formule kan zijn (je belegt geld om later je lening te betalen, wat mis kan gaan), hebben FSMA en FOD Economie hier ook waarschuwingssignalen in hun communicatie gezet.
Samengevat hypothecair krediet:
– In principe: Geen tying, tenzij bijzondere toegestane gevallen.
– Toegestane tying (uitzondering): Aangehecht contract – de bank mag eisen dat je een beperkt type verzekeringen neemt (brand, schuldsaldo e.d.). Dit moet wel volgens de regels gebeuren (document, acceptatie van jouw keuze van verzekeraar, enz.).
– Verplicht acceptatie van eigen keuze verzekeraar: Ja, voor die aangehechte verzekeringen mag jij je verzekeraar kiezen.
– Bundling verder: Alle andere verzekeringen bij de hypotheek zijn optioneel. Banken bieden ze vaak aan als bundel (met korting als je meer diensten afneemt), maar je kunt ze weigeren.
– Toegevoegd contract: Bij speciale hypotheekformules met kapitaalopbouw is een spaarverzekering integrerend deel van de overeenkomst en dat is toegestaan. Hier is geen vrije keuze – het hoort erbij – maar dat wordt niet gezien als verboden tying omdat het nu eenmaal één pakket vormt dat samenwerkt om de lening af te lossen.
Veranderingen in 2024-2025: De wet van 5 november 2023 heeft enkele punten in dit domein aangescherpt. Zo is vanaf 1 juni 2024 dat aparte document voor aangehechte contracten verplicht geworden. Banken hebben zich daarop aangepast door hun leningdocumentatie uit te breiden. In 2025 is dat dus net van kracht gegaan. Daarnaast is de consumentenwaarschuwing voor wedersamenstellinghypotheken (toegevoegd contract) ook in 2023 extra in de verf gezet (FSMA publiceerde in 2023 al een waarschuwing dat dit risicovol kan zijn voor klanten). We kunnen dus stellen: 2025 is het jaar waarin de regels die eind 2023 zijn beslist, effectief spelen bij de banken. Voor 2026 en verder zal België ook de nieuwe Europese regels moeten volgen – er is bijvoorbeeld een nieuwe EU-richtlijn Consumentenkrediet die eind 2023 is aangenomen en tegen 2025 moet worden omgezet, maar die raakt hypotheekbundeling minder omdat hypotheken eigen richtlijn al hadden. Wel zal consistent de lijn blijven: geen ongeoorloofde koppelverkoop bij kredieten.
TL;DR: Bij woonkredieten is bundeling de norm, maar een paar verzekeringen mogen verplicht worden. Banken kunnen eisen dat je een brand- of schuldsaldoverzekering hebt (aangehecht contract). Je moet die dan afsluiten en houden, anders ben je in overtreding op je leningvoorwaarden. Maar – heel belangrijk – je mag zelf kiezen waar je die verplichte polis neemt. Andere verzekeringen bij je lening (zoals inkomensverzekeringen) zijn altijd optioneel. Kortom, bij de hypotheek: verplichte brand- en levensverzekering mag, maar je kiest de maatschappij; al het overige is optioneel bundelen. Banken moeten dat duidelijk communiceren en schriftelijk vastleggen.
Waarom zijn deze regels belangrijk?
Voor consumenten: Deze regels beschermen jouw keuzevrijheid en portemonnee. Dankzij het verbod op ongeoorloofde tying kun je niet gedwongen worden om producten te kopen die je niet wilt. Je kan een lening krijgen zonder verplichte extra’s die je geld kosten (behalve een paar logische uitzonderingen bij een hypotheek). De informatieplichten zorgen ervoor dat je appels met appels kunt vergelijken: als er een bundelaanbieding is, zie je wat elk deel kost en kun je beoordelen of het wel echt voordelig is. Zo kom je niet achteraf tot de ontdekking dat die “goedkope lening” eigenlijk duur uitvalt door een verplichte verzekering. De regels omtrent aangehechte contracten bij hypotheken geven je de vrijheid om te shoppen voor de beste verzekeringsdeal, zelfs als de bank een polis eist – je zit niet vast aan hun voorwaarden of tarieven zolang je elders een gelijkwaardige dekking vindt. En uiteraard, de verbodsbepalingen op misleiding en agressie zorgen ervoor dat je in een redelijk milieu koopt: eerlijke voorlichting en geen druk.
In de praktijk hebben consumenten hierdoor ook meer concurrentievoordeel. Verzekeraars en banken kunnen niet lui achteroverleunen en pakketten opdringen; ze moeten hun bundels aantrekkelijk maken door kwaliteit en prijs, niet door dwang. Dat leidt tot scherpere premies of kortingen in bundels. Als klant heb je baat bij die concurrentie. Bovendien, als je goed geïnformeerd bent (wat de wet probeert af te dwingen), kun je bewust beslissen: Wil ik dit pakket wel? Misschien besef je door de verplichte info dat de bundel niet zo voordelig is en ga je elders apart betere deals zoeken – dat is prima, want zo werkt de markt in jouw voordeel.
Voor aanbieders (banken, verzekeraars, tussenpersonen): De regels zorgen voor een level playing field en reputatiebescherming. Alle spelers moeten aan dezelfde beperkingen voldoen, dus een eerlijke concurrent zal niet worden weggeconcurreerd door een cowboy die klanten misleidt met verplichte package deals. Degelijke partijen hebben er ook belang bij dat consumenten vertrouwen houden. Oververkoop en dwang leiden tot klachten, rechtszaken of imagoschade. Door transparant te zijn en de klant keuze te laten, bouw je vertrouwen op op lange termijn. Sterker nog, veel banken en verzekeraars proberen nu te scoren met duidelijkheid: ze benadrukken in hun communicatie dat de klant vrij is en informeren proactief. Dit vermindert ook discussies achteraf (“Oh, dat wist ik niet…”). Compliance-afdelingen bij deze instellingen zijn in 2025 extra alert op naleving van de koppelverkoopregels, mede naar aanleiding van de FSMA-gids. Ze weten dat de FSMA en FOD Economie controles kunnen doen (bijv. mystery shopping of inspecties) en indien nodig sancties opleggen als iemand toch stiekem tying toepast of info achterhoudt.
Het bredere wettelijke kader (IDD, WER) is er ook gekomen na misstanden uit het verleden. In het verleden zagen we bijvoorbeeld gevallen waar klanten klaagden dat ze bij een lening ineens een dure verzekering “moesten” nemen, of dat bij reisboekingen ergens verborgen kosten voor verplichte verzekeringen opdoken. De Europese en Belgische wetgever hebben hier lessen uit getrokken. De IDD-richtlijn over verzekeringsdistributie vermeldt expliciet dat hetzelfde beschermingsniveau moet gelden, ongeacht via welk kanaal de klant een verzekeringsproduct koopt – bundeling mocht geen lek in de bescherming worden. Vandaar dat nu al die scenario’s afgedicht zijn met regels.
Veranderingen 2025-2026: Zoals gezegd is 2024-2025 de periode waarin België enkele nieuwere bepalingen heeft uitgevoerd (documentplicht bij hypotheek, enz.). Verwacht wordt dat in 2025-2026 ook de nieuwe Europese Consumentenkredietrichtlijn (CCD II) wordt omgezet. Die zal naar waarschijnlijkheid de lijnen voortzetten of verfijnen: verplichte cross-selling voorkomen, transparantie nog verhogen. Het is dus zaak voor aanbieders om nu al top-of-class te zijn in naleving.
TL;DR: Deze regels maken de financiële markt gezonder. Consumenten krijgen keuzevrijheid, duidelijkheid en kunnen besparen door te vergelijken. Aanbieders moeten concurreren op waarde, niet op trucjes, en dat komt hun reputatie ten goede. Het uiteindelijke doel is dat jij als consument een bewuste, vrij gekozen beslissing neemt, zelfs als producten in een pakket komen. Als je straks in 2025-2026 een financieel pakket aangeboden krijgt, zou je – dankzij deze regels – nooit in het duister mogen tasten over wat je accepteert en of je ook “nee” mag zeggen.
Conclusie en praktisch advies
De nieuwe praktijkgids FSMA_2025_09 legt met concrete voorbeelden en schema’s uit hoe koppelverkoop van verzekeringen wettelijk in elkaar zit. Kort samengevat:
- Verplichte koppelverkoop (tying) is meestal verboden, behalve in strikt bepaalde gevallen (zoals bepaalde verplichte verzekeringen bij hypotheken). Je mag als consument dus zelden gedwongen worden tot een combo.
- Vrijwillige bundeling is toegestaan, mits de verkoper zijn huiswerk doet: volledige informatie, geen misleiding, en de componenten moeten ook los verkrijgbaar zijn of op zijn minst los van elkaar begrijpelijk geprijsd.
- Voor verzekeraars en bemiddelaars (IDD-regels): Als je een verzekeringspakket aanbiedt, moet je de klant informeren of hij de delen apart kan kopen en wat elk deel kost. Verschilt de gecombineerde dekking van aparte dekking? Leg het uit. Altijd nagaan of het pakket past bij de behoeften van de klant – geen oververzekering aansmeren.
- Voor banken en kredietverleners: Bij consumentenkrediet mag je de klant niet verplichten een extra product af te nemen om de lening te krijgen. Bij hypotheken mag je wel bepaalde verzekeringen vereisen (brand, schuldsaldo), maar je moet de klant vrij laten in keuze van aanbieder en het formaliseren in een document. Andere producten bij de lening moeten optioneel blijven. In beide gevallen moeten de kosten van verplichte zaken in het JKP en infofiche helder worden opgenomen.
- Algemeen: Geen enkel bundelaanbod mag een oneerlijke handelspraktijk vormen. Dus zelfs als je binnen de specifieke regeltjes zit, kijk naar de grote lijnen: ben ik duidelijk, ben ik eerlijk, geef ik geen fout beeld? Zo ja, dan zit je goed; zo nee, dan aanpassen, anders kom je mogelijk in strijd met de wet.
Als consument kun je hieruit praktisch meenemen:
- Vraag gerust na: “Kan ik dit product ook krijgen zonder die extra’s? Wat is dan de prijs?” Je hebt recht op die info.
- Laat je niet wijsmaken dat iets “verplicht” is zonder dat zwart op wit te zien. Als een verkoper zegt dat een verzekering deel moet uitmaken van de deal, moet dat ook ergens contractueel vermeld staan (en wettelijk kloppen). Zo niet, sta je sterk om het af te wijzen.
- Maak gebruik van je keuzevrijheid: een bank wil misschien dat je hun verzekening neemt, maar jij mag offertes elders vragen. Doe dat ook – vaak kun je zo een beter totaalpakket samenstellen. De wet dwingt de bank om jouw alternatieve verzekering te accepteren als die gelijkwaardig is.
- Lees de info die je krijgt. Dankzij de regels zal een offerte voor een lening bijvoorbeeld duidelijk opsommen welke diensten erin zitten. Neem de tijd om te begrijpen of je dat wilt.
Voor aanbieders tenslotte: Zorg dat je tegen 2025 volledig up-to-date bent met je documentatie en procedures. De FSMA en FOD Economie hebben nu een gemeenschappelijke gids – dat betekent dat ze ook gecoördineerd toezicht zullen uitoefenen. Wie bundelt, moet dossiers op orde hebben: bewijs dat je de klant de keuze liet, de vereiste info gaf, etc. Het is niet alleen naleving om boetes te vermijden, maar ook klantvriendelijkheid. Een goed geïnformeerde klant vandaag is een tevreden klant morgen.
De koppelverkoopregels zijn er dus om een gezonde balans te vinden: bundelen mag en kan voordelen opleveren, maar het moet altijd in het belang van de klant gebeuren en met respect voor zijn vrijheid. Met de nieuwe praktijkgids van 2025 is iedereen beter gewapend om die balans te begrijpen en toe te passen – van consument tot verzekeraar, van kredietgever tot tussenpersoon. Kennis is macht: nu de regels glashelder zijn uitgelegd, kunnen we hopelijk definitief komaf maken met ongewenste koppelverkoop en de voordelen van verantwoorde bundeling plukken.
TL;DR van alles: Koop je een financieel product met een verzekering erbij? Onthoud: meestal heb je een keuze. Laat je volledig informeren over elk deel en voel je niet gedwongen tot onnodigs. Aanbieders moeten open kaarten spelen – doen ze dat niet, dan staan de wet en toezichthouders achter jou. Koppelverkoop kan handig zijn, zolang het jouw keuze blijft en je begrijpt wat je krijgt. Vanaf 2025 worden die principes strikt gevolgd en afgedwongen, tot welzijn van consument én markt.
